CECHY MAKROSKOPOWE
|
Owocniki bulwiaste, o regularnych owalnych lub kulistych kształtach, rzadziej nieregularne. Dojrzałe owocniki osiągają wielkość 3-8(15) cm i wagę 0,1–0,8 kg. Wyjątkowo owocniki T. aestivum przekraczają wagę jednego kilograma. W warunkach polskich, w chłodniejszych latach dojrzałe owocniki osiągają zaledwie 1-2 cm średnicy i wagę 0,1 kg. Największy owocnik znaleziony dotąd na polskich stanowiskach miał średnicę 12 cm i ważył 0,57 kg (Wyżyna Przedborska - DE 59, Dobromierz k. Przedborza, Sierp. 2007). Powierzchnia owocnika brązowa, czasem tabaczkowa, rzadziej czarno-brązowa lub czarna, pokryta brodawkami. Brodawki najczęściej grube, wyraziste, regularnie sześciokątne, piramidalne. Gleba owocników najpierw przeźroczysta, biaława, potem szarawa, szaro-brązowa, w końcu czerwono-brązowa. Gleba poprzecinana licznymi, białymi, nieregularnymi żyłkami tworzącymi marmurkowaty wzór. Miąższ twardy, zwarty, o słodkawym, orzechowym smaku i intensywnym, bitumicznym zapachu typowym dla czarnych trufli.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
|
Perydium 150-300 μm. Pseudoparenchymatyczne, zbudowane z owalnych, grubościennych, zabarwionych na ciemnobrązowo komórek 10-25 μm. W obszarze brodawek komórki mają tendencje do wydłużania się i wzrostu prostopadle do powierzchni owocnika. Worki gruszkowate, rzadziej kuliste na krótkich trzonkach. Wielkość worków 60-110 x 50-90 μm. Worki 2-6 zarodnikowe, rzadko 1-zarodnikowe. Zarodniki elipsoidalne, żółtawe do żółto-brązowych. Wielkość zarodników 22-35 x 12-25 μm, Q=1,3-1,7. Zarodniki pokryte wyraźną siateczką o dużych, wielokątnych alweolach – często niedomkniętych lub wręcz poprzerywanych, o średniej wielkości 4-7 μm. Kąty siateczki wyciągnięte w proste kolce o długości do 1-3 μm. Na dłuższej osi zarodnika 3-5 alweoli.
|
SIEDLISKO
|
Tuber aestivum – podobnie jak inne czarne trufle - występuje wyłącznie w glebach zasobnych w węglan wapnia. W warunkach polskich najczęstszym partnerem mikoryzowym jest Fagus sylvatica, Carpinus betulus, Corylus avellana i Quercus robur. W Europie gatunek stwierdzony ponadto pod Pinus nigra i Fraxinus excelsior. Stanowiska Tuber aestivum charakteryzują się szeregiem wspólnych cech: bogatą w węglan wapnia glebą, lokalizacją na stokach wzniesień lub wyniosłości terenu najczęściej o wystawie południowej lub południowo-zachodniej. Stanowiska umiejscowione w niezbyt gęstym zadrzewieniu, w miejscach ubogich w roślinność zielną. Owocniki wyrastają 1-5 cm pod powierzchnią gleby, a w miejscach pokrytych grubą warstwą liściastej ściółki często na jej granicy. Dojrzałe owocniki można znaleźć od lipca do października. |
WYSTĘPOWANIE
|
Tuber aestivum charakteryzuje się mniejszymi wymaganiami siedliskowymi niż inne gatunki czarnych trufli, z tego względu bywa znajdowana praktycznie w całej Europie - również w krajach leżących w jej północnej części – w Wielkiej Brytanii, Danii czy Szwecji. Znana jest z szeregu stanowisk ze środkowych Niemiec, Czech czy Słowacji. W Europie południowe jest to najczęściej pozyskiwany gatunek czarnej trufli. Na obszarze Polski znaleziona na kilkunastu stanowiskach, co pozwala uznać ten gatunek za umiarkowanie częsty, a w niektórych regionach Polski wręcz pospolity.
Wyżyna Przedborska - DE59, Dobromierz k. Przedborza, Sierpień 2007
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF27, Złożeniec k. Smolenia, Sierpień 2007
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska DF 66, Babice k. Chrzanowa , Listopad 2007
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DE 96, Ludwinów k. Złotego Potoku, Lipiec 2008
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF06, Rzędkowice k. Zawiercia, Wrzesień 2008
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF46, Czyżówka k. Bukowna, Czerwiec 2010
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF58, Będkowice k. Krakowa, Październik 2010
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF66, Bolęcin k. Chrzanowa, Lipiec 2011
Wyżyna Śląska – DF02, Psary k. Tarnowskich Gór, Wrzesień 2011
Niecka Nidziańska – EF 04,Podłęże k. Pińczowa, Czerwiec 2012
Wyżyna Kielecka – EE 83, Chęciny k. Kielc, Lipiec 2014
Beskid Mały – DF 85, Inwałd k. Wadowic, Sierpień 2016
Wyżyna Śląska – DF33, Grodziec k. Będzina, Sierpień 2018
|
UWAGI
 Porównanie powierzchni owocnika T. aestivum i T.bellonae
|
Gatunek Tuber aestivum był podawany z kilku historycznych stanowisk zestawionych przez (Lubelska 1953). Z punktu dzisiejszej wiedzy na temat występowania tego gatunku w Polsce część z tych stanowisk była prawdopodobna – brak jednak materiałów zielnikowych z jakiegokolwiek z nich. Tuber aestivum została ponownie "odkryta" na obszarze Polski w 2007 roku. W ciągu kilku następnych lat odkrywano nowe stanowiska (Ławrynowicz, Krzyszczyk, Fałdziński, 2008) na całym obszarze Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, a także na Wyżynie Kieleckiej, Przedborskiej, Śląskiej czy Niecce Nidziańskiej. Ciekawostką jest stanowisko (Beskid Mały – DF 85, Inwałd k. Wadowic) gdzie owocniki zlokalizowano w wapiennych frakcjach Beskidów oraz (Wyżyna Śląska – DF33, Grodziec k. Będzina, Sierpień 2018) zlokalizowane na pararędzinie antropogenicznej w parkowym zadrzewieniu. Zdecydowana większość stanowisk tego gatunku nie ma przypadkowego charakteru. To stałe, prawie zawsze bardzo rozległe, wieloletnie miejsca występowania dużej ilości owocników T. aestivum. Z perspektywy badań prowadzonych w ciągu ostatnich lat można uznać, że gatunek ten na wapiennych obszarach Polski znajduje w pełni zadowalające warunki do powtarzalnego, corocznego cyklu wegetacyjnego. Tuber aestivum to jeden z najcenniejszych gatunków czarnych trufli, w krajach Europy południowej przemysłowo lub pół-przemysłowo pozyskiwany w celach konsumpcyjnych. W Polsce gatunek ten jest dopuszczony do obrotu handlowego Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 17 maja 2011. Polska nazwa gatunku to trufla letnia. |
